JAMB UTME - Igbo - 2010

Wo Idahun

Ibeere 3 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede II

Nnenna bụ naanị nwanwaanyị nne ya Uruji mụtara. N’ihi ya, Uruji na ụmụ ya ndị nke nwoke zụtọrọ ya azụtọ. Ihe onye ọbụla nọ n’ụlọ ahụ na-achọ bụ ime ya obiọma. Azụbụike na Ugoọjị na-amụ ya ka nwa. Nnamdị na-ewelatara ya anụ ewi ụbọchị niile ya na ndị otu ya gburu ewi. Mgbe ọbụla ọ dị ha ka ọ chọrọ ibe akwa, Chikere na

Ọfọeze na-azọ azọ onye ga-aga mara ihe na-eme ya.

Ụmụnne Nnenna megidere ihe a, ruo na nne ha achọpụta na nwata a emebiela. Nke kacha wute Uruji bụ na Nnenna na-aju nri mgbe ọbụla a kpasuru ya nwaobere iwe. Oge ụfọdụ, ụmụnne ya ga na-ewere azụ dị n’ofe nke ha tinyekwuoro ya ma ya bụrụ na ọ jụghị iri nri.

Otu ụbochị, Nnenna jụrụ iri nri n’ihi na nne ya rọrọ ya anya. Ozigbo nke a mere, Uruji buuru nri ahụ nye nkịta ya. Site n’ụtụtu ruo mgbede ụbọchị ahụ, Nnenna kwụgidere agụụ, anya agwọgharịa ya. Ịjụ nri kwụsịziri iso n’ihe ndị o ji eme nwa.

N’ ederede a, otu na ndị a mere ka Nnenna kwụsị ịjụ nri.

Nkịta riri nri ya.

Nne ya rọrọ ya anya.

Nne ya kwụrụ ya agụụ.

Ụmụnne ya kpasuru ya iwe.

Wo Idahun

Ibeere 4 Ìròyìn

ỤTỌASỤSỤ
Họta nke bụ mọfim njụ na ndị a

- ghị

- ta

- ra

- kwa

Grammar (ụtọasụsụ)

Wo Idahun

Ibeere 5 Ìròyìn

Mkpụrụokwu nwere myiriụdaume na ndị a bụ

omere

ọnụma

naanị

mkpụrụokwu

Wo Idahun

Ibeere 6 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
‘Ọ na-eme aka abụọ’. Nke a pụtara onye

asị

ohi

ama

ụjọ

Wo Idahun

Ibeere 7 Ìròyìn

OMENALA NA EWUMEWU
Obodo na-akọpụta osikapa na ndị a bụ

Asaba

Owere

Ihiala

Abakalịkị

Igbo Customs And Institutions As Categorized Below

Wo Idahun

Ibeere 8 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
Nrọ Obidiya rọrọ n’Obidiya metụtara

ọnwụ

ndụ

agha

ụlọikpe

Wo Idahun

Ibeere 9 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
N’ ‘Akọ Bụ Ndụ’ n’ Uche Bụ Akpa anụ a kpọrọ aha bụ

ngwere

oke

mbe

ogwumagala

Wo Idahun

Ibeere 10 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede I

Uche echefuola asị ọ tụọrọ nne na nna Ebuka na ya ga-enyere ha aka zụọ Ebuka n’akwụkwọ.Ụmụ nke ya ga-anọ n’ụlọ, Ebuka ana-ejegharị ka atụrụ na-enweghị onye nche, na-erere nne ya ukwu mmiri maọbụ ahụekere. Ezumike adịghịrị Ebuka. Ọ lọta ahịa, okwu na ụka. Nne ya ukwu akụghị ya ihe na ọ nọtere aka, ọ maa ya akantị na o rechaghị ihe o bunyere ya ree. Ọ bụzi nwamkpọta na-achụtara ezinaụlọ Uche ihe ha na-eri? Ewo, Ụwa nwa ogbenye! Ọ bụrụ na aka dị nne na nna Ebuka arọ, ọ ga-anọ n’ọnọdụ ọjọọ a?

Nke kachasị nke bụ orure a na-erezi ụmụaka n’oge a. Ndị ajọ mmadụ na-aga kpọrọ ụmụaka nọ n’agbata afọ ise ruo n’ iriabụọ n’ime obodo. Ha na-atụrụ nne na nna ụmụntakịrị ndị a asị na ha ga-akpọga ha ebe ihe ga-adịrị ha mma ma zụọkwa ha n’akwụkwọ.

Ihe abụọ Ebuka ji anata mmesike n’aka nne ya ukwu bụ

alọtaghị n’oge na erechaghị ihe e bunyere ya ree.

ilọta n’oge na irecha ihe e bunyere ya ree.

alọtaghị n’oge na ibufu ihe e bunyere ya ree.

ịlọta n’oge na irefu ihe e bunyere ya ree

Wo Idahun

Ibeere 11 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede III

Oriakụ Dike bụ onye anyaukwu. Ọ bụkwa onye oke njenje n’agbanyeghị na di ya bụ akajiakụ n’obodo. Maka ndụ dị etu a, ụmụ ya niile kpọrọ ya asị, mana di ya hụrụ ya n’anya ma na-akwanyekwara ya aja n‘ukwu n’ihe niile ọ na-eme.

Afọ tara nwaanyị a mmiri. Ọ naghị eleba anya n’ezinaụlọ ya. Ọ nakwaghị elebara ụmụ ya anya n’ihe ọbụla ha na-eme. Ihe niile nwaanyị a ma na ndụ ya bụ ihe ọ ga-eme ka a nụ aha ya n’obodo ma ọ dị mma ma ọ dị njo. Naanị ihe ọ na-arụ bụ ije oke njenje na isogharị ndị ndọrọndọro ọchịchị, ịgagharị n’ụlọ dibịa dị icheiche na ịtu arọ ihe ọ ga-eme ka onye ọbụla nọrọ ya n’okpuru, ọkachasị ebe ụmụnwaanyị ibe ya nọ.

Otu na ndị a bụ eziokwu banyere ederede a.

Oriakụ na ụmụ ya niile bụ otu.

Oriakụ na ụmụ ya atọ bụ otu.

Oriakụ na di ya na ụmụ ya bụ otu.

Oriakụ na di ya Dike bụ otu

Wo Idahun

Ibeere 12 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
Arụsị kwupụtara ihe ọjoo niile Oriakụ mere n’Obidiya bụ

Igwekaala

Ibini-Ụkpabị

Ọzụzụ

Agbala

Wo Idahun

Ibeere 13 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede III

Oriakụ Dike bụ onye anyaukwu. Ọ bụkwa onye oke njenje n’agbanyeghị na di ya bụ akajiakụ n’obodo. Maka ndụ dị etu a, ụmụ ya niile kpọrọ ya asị, mana di ya hụrụ ya n’anya ma na-akwanyekwara ya aja n‘ukwu n’ihe niile ọ na-eme.

Afọ tara nwaanyị a mmiri. Ọ naghị eleba anya n’ezinaụlọ ya. Ọ nakwaghị elebara ụmụ ya anya n’ihe ọbụla ha na-eme. Ihe niile nwaanyị a ma na ndụ ya bụ ihe ọ ga-eme ka a nụ aha ya n’obodo ma ọ dị mma ma ọ dị njo. Naanị ihe ọ na-arụ bụ ije oke njenje na isogharị ndị ndọrọndọro ọchịchị, ịgagharị n’ụlọ dibịa dị icheiche na ịtu arọ ihe ọ ga-eme ka onye ọbụla nọrọ ya n’okpuru, ọkachasị ebe ụmụnwaanyị ibe ya nọ.

Gịnị bụ isiokwu ederede a?

Nwaanyị anya ukwu.

Nwaanyị ajọ agwa.

Nwaanyị afọ tara mmiri.

Nwaanyị oke njenje.

Wo Idahun

Ibeere 14 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede II

Nnenna bụ naanị nwanwaanyị nne ya Uruji mụtara. N’ihi ya, Uruji na ụmụ ya ndị nke nwoke zụtọrọ ya azụtọ. Ihe onye ọbụla nọ n’ụlọ ahụ na-achọ bụ ime ya obiọma. Azụbụike na Ugoọjị na-amụ ya ka nwa. Nnamdị na-ewelatara ya anụ ewi ụbọchị niile ya na ndị otu ya gburu ewi. Mgbe ọbụla ọ dị ha ka ọ chọrọ ibe akwa, Chikere na

Ọfọeze na-azọ azọ onye ga-aga mara ihe na-eme ya.

Ụmụnne Nnenna megidere ihe a, ruo na nne ha achọpụta na nwata a emebiela. Nke kacha wute Uruji bụ na Nnenna na-aju nri mgbe ọbụla a kpasuru ya nwaobere iwe. Oge ụfọdụ, ụmụnne ya ga na-ewere azụ dị n’ofe nke ha tinyekwuoro ya ma ya bụrụ na ọ jụghị iri nri.

Otu ụbochị, Nnenna jụrụ iri nri n’ihi na nne ya rọrọ ya anya. Ozigbo nke a mere, Uruji buuru nri ahụ nye nkịta ya. Site n’ụtụtu ruo mgbede ụbọchị ahụ, Nnenna kwụgidere agụụ, anya agwọgharịa ya. Ịjụ nri kwụsịziri iso n’ihe ndị o ji eme nwa.

N’ ederede a, ‘na-amụ ya ka nwa’ pụtara na a na-eme ya ka

nwa a mụrụ ọhụrụ

ọ bụ naanị nwa a mụtara

nwa a hụrụ n’anya

ọ bụ naanị ya bụ mmadụ

Wo Idahun

Ibeere 15 Ìròyìn

ỤTỌASỤSỤ
Ụdaume nke adabaghị n’otu ụdamfe na ndị a bụ

ụ

a

ọ

e

Grammar (ụtọasụsụ)

Wo Idahun

Ibeere 16 Ìròyìn

ỤTỌASỤSỤ
N’ ime mkpụrụokwu a bụ ‘bịakọtara’, mọfịm nnọọrọonwe bụ

tara

bịa

bị

bịakọ

Grammar (ụtọasụsụ)

Wo Idahun

Ibeere 17 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede III

Oriakụ Dike bụ onye anyaukwu. Ọ bụkwa onye oke njenje n’agbanyeghị na di ya bụ akajiakụ n’obodo. Maka ndụ dị etu a, ụmụ ya niile kpọrọ ya asị, mana di ya hụrụ ya n’anya ma na-akwanyekwara ya aja n‘ukwu n’ihe niile ọ na-eme.

Afọ tara nwaanyị a mmiri. Ọ naghị eleba anya n’ezinaụlọ ya. Ọ nakwaghị elebara ụmụ ya anya n’ihe ọbụla ha na-eme. Ihe niile nwaanyị a ma na ndụ ya bụ ihe ọ ga-eme ka a nụ aha ya n’obodo ma ọ dị mma ma ọ dị njo. Naanị ihe ọ na-arụ bụ ije oke njenje na isogharị ndị ndọrọndọro ọchịchị, ịgagharị n’ụlọ dibịa dị icheiche na ịtu arọ ihe ọ ga-eme ka onye ọbụla nọrọ ya n’okpuru, ọkachasị ebe ụmụnwaanyị ibe ya nọ.

N’ ederede a, ‘afọ tara nwaanyị a mmiri na-akọwa na

mmiri adịghị ya n’ afọ

mmiri fọrọ ya n’afọ

ọ naghị eme ebere

o nwere obi ebere

Wo Idahun

Ibeere 18 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
N’abụ ‘Nwanne dị na Mba’ dị n’ Echiche, ụfọdụ mmadụ bi n’ụwa bụ akwụacha, ebe ụfọdụ bụ

ọkazị

ede

akwụkwọ

akịdị

Wo Idahun

Ibeere 19 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
Na Nka Dị Na Ntị, aha diọkpara Ọjị nke nọ Ala Bekee bụ

Njọkụ

Azụbụike

Amaechi

Chima

Wo Idahun

Ibeere 20 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
Na Nka Dị Na Ntị, ndị mmadụ bịara be Azụbụike n’ihi na

nwa ya nwoke lọtara

ahụ adịghị ya

nwa ya nwụrụ

ọ zụrụ ụgbọala

Wo Idahun

Ibeere 21 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
Otu ihe e ji mara Mahadum Odenigbo n’ Ụwa Bụ Agha bụ

ikuku ọma ya

mmiri gbara ya gburugburu

eziokwu a na-ekwu na ya

ezigbo nkụzi a na-akuzi na ya

Wo Idahun

Ibeere 22 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
N’ Ụwa Bụ Agha, Prof. Ọdịlị gosịpụtara onwe ya dịka onye achọghị

ịrụ ọrụ ya

ịda mba n’ọrụ

ibuso ihe ọjọọ agha

ihe ọma na ndụ ya

Wo Idahun

Ibeere 23 Ìròyìn

ỤTỌASỤSỤ
Anyị natara ngozi ya. N’ahịrịokwu a, ‘anyị’ bụ

aha

nkọwaaha

nnọchiaha

mbuụzo

Grammar (ụtọasụsụ)

Wo Idahun

Ibeere 24 Ìròyìn

ỤTỌASỤSỤ
Na mkpụrụokwu a bụ ‘agadaga’ –d- bụ ọmụmaatu

nsonaazụ

nganiihu

nnọniime

nnọnetiti

Grammar (ụtọasụsụ)

Wo Idahun

Ibeere 25 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
Otu isiokwu pụtara ihe na Nka Dị Na Ntị bụ

‘A hụ okwu, a hụ osịsa ya’

‘Ebe onye ọsọ ruru, onye ije ga-eru ya,

‘Nwaanyị lụọ di abụọ, ọ họrọ nke ka ya mma’

‘Nke onye metara, ya ji isi ya buru

Igbo Customs And Institutions As Categorized Below

Wo Idahun

Ibeere 26 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede III

Oriakụ Dike bụ onye anyaukwu. Ọ bụkwa onye oke njenje n’agbanyeghị na di ya bụ akajiakụ n’obodo. Maka ndụ dị etu a, ụmụ ya niile kpọrọ ya asị, mana di ya hụrụ ya n’anya ma na-akwanyekwara ya aja n‘ukwu n’ihe niile ọ na-eme.

Afọ tara nwaanyị a mmiri. Ọ naghị eleba anya n’ezinaụlọ ya. Ọ nakwaghị elebara ụmụ ya anya n’ihe ọbụla ha na-eme. Ihe niile nwaanyị a ma na ndụ ya bụ ihe ọ ga-eme ka a nụ aha ya n’obodo ma ọ dị mma ma ọ dị njo. Naanị ihe ọ na-arụ bụ ije oke njenje na isogharị ndị ndọrọndọro ọchịchị, ịgagharị n’ụlọ dibịa dị icheiche na ịtu arọ ihe ọ ga-eme ka onye ọbụla nọrọ ya n’okpuru, ọkachasị ebe ụmụnwaanyị ibe ya nọ.

‘Di ya na-akwanyere ya aja n’ukwu’ n’ederede a pụtara na di ya

na-enye ya nsọpụrụ

na-eso ya agagharị

na-akwado ya

hụrụ ya n’anya

Wo Idahun

Ibeere 27 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
N’abụ ‘Ndụ Bụ Ekete’ dị n’ Echiche, ‘Etu onye siri kpa ekete, ka o si eritere ya ihe’ pụtara na

etu onye siri kwado ndụ ya ka ndụ ya ga-adị

ụwa bụ ebe oriri na nkwari

ekete na-enwetara mmadụ ihe nrite

ọ dị mma mmadụ inwetara onwe ya ihe

Wo Idahun

Ibeere 28 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede II

Nnenna bụ naanị nwanwaanyị nne ya Uruji mụtara. N’ihi ya, Uruji na ụmụ ya ndị nke nwoke zụtọrọ ya azụtọ. Ihe onye ọbụla nọ n’ụlọ ahụ na-achọ bụ ime ya obiọma. Azụbụike na Ugoọjị na-amụ ya ka nwa. Nnamdị na-ewelatara ya anụ ewi ụbọchị niile ya na ndị otu ya gburu ewi. Mgbe ọbụla ọ dị ha ka ọ chọrọ ibe akwa, Chikere na

Ọfọeze na-azọ azọ onye ga-aga mara ihe na-eme ya.

Ụmụnne Nnenna megidere ihe a, ruo na nne ha achọpụta na nwata a emebiela. Nke kacha wute Uruji bụ na Nnenna na-aju nri mgbe ọbụla a kpasuru ya nwaobere iwe. Oge ụfọdụ, ụmụnne ya ga na-ewere azụ dị n’ofe nke ha tinyekwuoro ya ma ya bụrụ na ọ jụghị iri nri.

Otu ụbochị, Nnenna jụrụ iri nri n’ihi na nne ya rọrọ ya anya. Ozigbo nke a mere, Uruji buuru nri ahụ nye nkịta ya. Site n’ụtụtu ruo mgbede ụbọchị ahụ, Nnenna kwụgidere agụụ, anya agwọgharịa ya. Ịjụ nri kwụsịziri iso n’ihe ndị o ji eme nwa.

N’ ederede a, otu na ndị a bụ ada Uruji.

Chikere

Nnenna

Ọfọeze

Ugoọjị

Wo Idahun

Ibeere 29 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
N’Ụwa Mgbede, Chigboo na Madụka chọtara Ọnwụdiwe ka

ọ chụọrọ ha aja

ọ gbazinye ha ego

o duje ha ikwunne ha

ọ gbaara ha kurutu

Wo Idahun

Ibeere 30 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
Otu na ndị a bụ okwu mgbawaọnụ.

Gwa m gwa m gwa m ọkụchara aka baa ọhịa.

Nwaanyị na-ere ọrụ ele ị na-ere ọrụ ele ere ka ị na-eri ọrụ ele eri?

Ọkpatara nkụ ahụhụ sịrị ngwere pụkwute ya ọrịrị.

Egbe bere, ugo bere, nke si ibe ya ebela, nku kwaa ya

Wo Idahun

Ibeere 31 Ìròyìn

ỤTỌASỤSỤ
Some friends of mine are missing from the audience. Nke tụgharịtara ahịrịokwu a bụ ụfọdụ ndị enyi m esoghị

na ndị a bịara ige ntị

n’igwe mmadụ a

na ndị na-ege ntị

ndị bịara abịa

Grammar (ụtọasụsụ)

Wo Idahun

Ibeere 32 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede II

Nnenna bụ naanị nwanwaanyị nne ya Uruji mụtara. N’ihi ya, Uruji na ụmụ ya ndị nke nwoke zụtọrọ ya azụtọ. Ihe onye ọbụla nọ n’ụlọ ahụ na-achọ bụ ime ya obiọma. Azụbụike na Ugoọjị na-amụ ya ka nwa. Nnamdị na-ewelatara ya anụ ewi ụbọchị niile ya na ndị otu ya gburu ewi. Mgbe ọbụla ọ dị ha ka ọ chọrọ ibe akwa, Chikere na

Ọfọeze na-azọ azọ onye ga-aga mara ihe na-eme ya.

Ụmụnne Nnenna megidere ihe a, ruo na nne ha achọpụta na nwata a emebiela. Nke kacha wute Uruji bụ na Nnenna na-aju nri mgbe ọbụla a kpasuru ya nwaobere iwe. Oge ụfọdụ, ụmụnne ya ga na-ewere azụ dị n’ofe nke ha tinyekwuoro ya ma ya bụrụ na ọ jụghị iri nri.

Otu ụbochị, Nnenna jụrụ iri nri n’ihi na nne ya rọrọ ya anya. Ozigbo nke a mere, Uruji buuru nri ahụ nye nkịta ya. Site n’ụtụtu ruo mgbede ụbọchị ahụ, Nnenna kwụgidere agụụ, anya agwọgharịa ya. Ịjụ nri kwụsịziri iso n’ihe ndị o ji eme nwa.

N’ ederede a, odee mere ka a ghọta Uruji nwere ụmụ

atọ

anọ

ise

isii

Wo Idahun

Ibeere 33 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede I

Uche echefuola asị ọ tụọrọ nne na nna Ebuka na ya ga-enyere ha aka zụọ Ebuka n’akwụkwọ.Ụmụ nke ya ga-anọ n’ụlọ, Ebuka ana-ejegharị ka atụrụ na-enweghị onye nche, na-erere nne ya ukwu mmiri maọbụ ahụekere. Ezumike adịghịrị Ebuka. Ọ lọta ahịa, okwu na ụka. Nne ya ukwu akụghị ya ihe na ọ nọtere aka, ọ maa ya akantị na o rechaghị ihe o bunyere ya ree. Ọ bụzi nwamkpọta na-achụtara ezinaụlọ Uche ihe ha na-eri? Ewo, Ụwa nwa ogbenye! Ọ bụrụ na aka dị nne na nna Ebuka arọ, ọ ga-anọ n’ọnọdụ ọjọọ a?

Nke kachasị nke bụ orure a na-erezi ụmụaka n’oge a. Ndị ajọ mmadụ na-aga kpọrọ ụmụaka nọ n’agbata afọ ise ruo n’ iriabụọ n’ime obodo. Ha na-atụrụ nne na nna ụmụntakịrị ndị a asị na ha ga-akpọga ha ebe ihe ga-adịrị ha mma ma zụọkwa ha n’akwụkwọ.

“Aka ịdị arọ” n’ ederede a pụtara

aka ịnyị arọ

inwe ego

aka ịbu ibu

ịda ogbenye

Wo Idahun

Ibeere 34 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede I

Uche echefuola asị ọ tụọrọ nne na nna Ebuka na ya ga-enyere ha aka zụọ Ebuka n’akwụkwọ.Ụmụ nke ya ga-anọ n’ụlọ, Ebuka ana-ejegharị ka atụrụ na-enweghị onye nche, na-erere nne ya ukwu mmiri maọbụ ahụekere. Ezumike adịghịrị Ebuka. Ọ lọta ahịa, okwu na ụka. Nne ya ukwu akụghị ya ihe na ọ nọtere aka, ọ maa ya akantị na o rechaghị ihe o bunyere ya ree. Ọ bụzi nwamkpọta na-achụtara ezinaụlọ Uche ihe ha na-eri? Ewo, Ụwa nwa ogbenye! Ọ bụrụ na aka dị nne na nna Ebuka arọ, ọ ga-anọ n’ọnọdụ ọjọọ a?

Nke kachasị nke bụ orure a na-erezi ụmụaka n’oge a. Ndị ajọ mmadụ na-aga kpọrọ ụmụaka nọ n’agbata afọ ise ruo n’ iriabụọ n’ime obodo. Ha na-atụrụ nne na nna ụmụntakịrị ndị a asị na ha ga-akpọga ha ebe ihe ga-adịrị ha mma ma zụọkwa ha n’akwụkwọ.

Asị Uche tụọrọ nne na nna Ebuka bụ

ịzụ ya n’akwụkwọ

ibidoro ya ahịa

idozi ọnọdụ ya

ibidoro ya ọrụ

Wo Idahun

Ibeere 35 Ìròyìn

ỤTỌASỤSỤ
Okwu e nwere ndakọrịta ụdaume na ya na ndị a bụ

agidi

ejula

ogbunigwe

okoroọbịa

Grammar (ụtọasụsụ)

Wo Idahun

Ibeere 36 Ìròyìn

OMENALA NA EWUMEWU
Nke ya na ọjị na-agakọrịta bụ

ọkụkọ

nzu

ewu

mmiri

Igbo Customs And Institutions As Categorized Below

Wo Idahun

Ibeere 37 Ìròyìn

OMENALA NA EWUMEWU
Oge e ji egwu egwuọnwa bụ

n’ụtụtụ

n’ehihie

na mgbede

n’abalị

Wo Idahun

Ibeere 38 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
Akụkọ a kọrọ n’ Ụwa Bụ Agha bụ ihe mere

n’ime obodo

n’ụlọụka

na mahadum

na kọleji

Literary Devices (Atụmatụokwu Na Atụmatụ Agụmagụ)

Wo Idahun

Ibeere 39 Ìròyìn

OMENALA NA EWUMEWU
Onye na-ejikarị ọfọ ụmụnna bụ onye kacha

bụrụ okenye

nwee ego

maa mma

too ogologo

Igbo Customs And Institutions As Categorized Below

Wo Idahun

Ibeere 40 Ìròyìn

OMENALA NA EWUMEWU
Mgbe e ji eme ekwumekwu Odenigbo kwa afọ bụ n’ọnwa

Ọgọstụ

Septemba

Ọktoba

Nọvemba

Igbo Customs And Institutions As Categorized Below

Wo Idahun

Ibeere 41 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
N’ Uche Bụ Akpa, ọkpụrụkpụ okwu odeabụ n’abụ ‘Ọrụ Ugbo’ bụ

a rụsie ọrụ ike, e rijuo afọ

e yiri efe ọma, a rụọkwa ọrụ ugbo

Abakaliki kacha akọpụta ji

onye ọbụla gwube aka n’ala

Wo Idahun

Ibeere 42 Ìròyìn

AGỤMAGỤ
Nke gosịrị na ọ bụ akụkọ ifo ka a na-akọ bụ

“Otu mgbe…”

“Ụbọchị ahụ…”

“Chineke kere ụwa…”

“Ndị ụwa niile agbakọta…”

Wo Idahun

Ibeere 43 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede II

Nnenna bụ naanị nwanwaanyị nne ya Uruji mụtara. N’ihi ya, Uruji na ụmụ ya ndị nke nwoke zụtọrọ ya azụtọ. Ihe onye ọbụla nọ n’ụlọ ahụ na-achọ bụ ime ya obiọma. Azụbụike na Ugoọjị na-amụ ya ka nwa. Nnamdị na-ewelatara ya anụ ewi ụbọchị niile ya na ndị otu ya gburu ewi. Mgbe ọbụla ọ dị ha ka ọ chọrọ ibe akwa, Chikere na

Ọfọeze na-azọ azọ onye ga-aga mara ihe na-eme ya.

Ụmụnne Nnenna megidere ihe a, ruo na nne ha achọpụta na nwata a emebiela. Nke kacha wute Uruji bụ na Nnenna na-aju nri mgbe ọbụla a kpasuru ya nwaobere iwe. Oge ụfọdụ, ụmụnne ya ga na-ewere azụ dị n’ofe nke ha tinyekwuoro ya ma ya bụrụ na ọ jụghị iri nri.

Otu ụbochị, Nnenna jụrụ iri nri n’ihi na nne ya rọrọ ya anya. Ozigbo nke a mere, Uruji buuru nri ahụ nye nkịta ya. Site n’ụtụtu ruo mgbede ụbọchị ahụ, Nnenna kwụgidere agụụ, anya agwọgharịa ya. Ịjụ nri kwụsịziri iso n’ihe ndị o ji eme nwa.

Onye na-ewetara Nnenna anụ ewi n’ ederede a bụ

Azụbike

Ọfọeze

Nnamdị

Ugoọjị

Literary Devices (Atụmatụokwu Na Atụmatụ Agụmagụ)

Wo Idahun

Ibeere 44 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede I

Uche echefuola asị ọ tụọrọ nne na nna Ebuka na ya ga-enyere ha aka zụọ Ebuka n’akwụkwọ.Ụmụ nke ya ga-anọ n’ụlọ, Ebuka ana-ejegharị ka atụrụ na-enweghị onye nche, na-erere nne ya ukwu mmiri maọbụ ahụekere. Ezumike adịghịrị Ebuka. Ọ lọta ahịa, okwu na ụka. Nne ya ukwu akụghị ya ihe na ọ nọtere aka, ọ maa ya akantị na o rechaghị ihe o bunyere ya ree. Ọ bụzi nwamkpọta na-achụtara ezinaụlọ Uche ihe ha na-eri? Ewo, Ụwa nwa ogbenye! Ọ bụrụ na aka dị nne na nna Ebuka arọ, ọ ga-anọ n’ọnọdụ ọjọọ a?

Nke kachasị nke bụ orure a na-erezi ụmụaka n’oge a. Ndị ajọ mmadụ na-aga kpọrọ ụmụaka nọ n’agbata afọ ise ruo n’ iriabụọ n’ime obodo. Ha na-atụrụ nne na nna ụmụntakịrị ndị a asị na ha ga-akpọga ha ebe ihe ga-adịrị ha mma ma zụọkwa ha n’akwụkwọ.

Isiokwu kwesịrị ederede a bụ

Igbu ụmụaka

Mmegbu ụmụaka

Ịgba ụmụaka ohu

Ụmụaka anaghị eje akwụkwo

Wo Idahun

Ibeere 45 Ìròyìn

AGHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede III

Oriakụ Dike bụ onye anyaukwu. Ọ bụkwa onye oke njenje n’agbanyeghị na di ya bụ akajiakụ n’obodo. Maka ndụ dị etu a, ụmụ ya niile kpọrọ ya asị, mana di ya hụrụ ya n’anya ma na-akwanyekwara ya aja n‘ukwu n’ihe niile ọ na-eme.

Afọ tara nwaanyị a mmiri. Ọ naghị eleba anya n’ezinaụlọ ya. Ọ nakwaghị elebara ụmụ ya anya n’ihe ọbụla ha na-eme. Ihe niile nwaanyị a ma na ndụ ya bụ ihe ọ ga-eme ka a nụ aha ya n’obodo ma ọ dị mma ma ọ dị njo. Naanị ihe ọ na-arụ bụ ije oke njenje na isogharị ndị ndọrọndọro ọchịchị, ịgagharị n’ụlọ dibịa dị icheiche na ịtu arọ ihe ọ ga-eme ka onye ọbụla nọrọ ya n’okpuru, ọkachasị ebe ụmụnwaanyị ibe ya nọ.

‘Nwa nwaanyị ka baa uru n’ezinaụlọ karịa nwa nwoke’ bụ isiokwu n’edemede

ekwumekwu

mgbagha

nkọwami

mkparịtaụka

Wo Idahun

Ibeere 46 Ìròyìn

ỤTỌASỤSỤ
Nke bụ ụbara na ndị a bụ

gị

ha

ya

mụ

Grammar (ụtọasụsụ)

Wo Idahun

Ibeere 47 Ìròyìn

GHỌTAAZAA

Gụọ ederede atọ ndị a ma zaa ajụjụ niile sitere na ha.

Ederede III

Oriakụ Dike bụ onye anyaukwu. Ọ bụkwa onye oke njenje n’agbanyeghị na di ya bụ akajiakụ n’obodo. Maka ndụ dị etu a, ụmụ ya niile kpọrọ ya asị, mana di ya hụrụ ya n’anya ma na-akwanyekwara ya aja n‘ukwu n’ihe niile ọ na-eme.

Afọ tara nwaanyị a mmiri. Ọ naghị eleba anya n’ezinaụlọ ya. Ọ nakwaghị elebara ụmụ ya anya n’ihe ọbụla ha na-eme. Ihe niile nwaanyị a ma na ndụ ya bụ ihe ọ ga-eme ka a nụ aha ya n’obodo ma ọ dị mma ma ọ dị njo. Naanị ihe ọ na-arụ bụ ije oke njenje na isogharị ndị ndọrọndọro ọchịchị, ịgagharị n’ụlọ dibịa dị icheiche na ịtu arọ ihe ọ ga-eme ka onye ọbụla nọrọ ya n’okpuru, ọkachasị ebe ụmụnwaanyị ibe ya nọ.

Nke ederede a na-eme bụ

nkọcha

otito

ụta

ndụmọdu